«Εικονογραφημένο Λεξικό Φυσικής για το Σχολείο - Ε.Λε.Φυ.Σ.: Δημιουργώντας Κόμβους Έρευνας & Καινοτομίας για τον Επιστημονικό και Γλωσσικό Ακαδημαϊκό Γραμματισμό στη Βασική Εκπαίδευση»

Στόχος του έργου είναι η ανάπτυξη του επιστημονικού και γλωσσικού γραμματισμού σε μαθητές του δημοτικού σχολείου στο μάθημα των Φυσικών Επιστημών στη βάση του τρίπτυχου Γλώσσα-Επιστήμη-Κοινωνία. Επιδιώκεται, δηλαδή, οι μικροί μαθητές να διευρύνουν τον επιστημονικό τρόπο σκέψης τους, να μπορούν να διατυπώνουν λόγο γλωσσικά και επιστημονικά κατάλληλο για τα φυσικά φαινόμενα που τους περιβάλλουν και να ερμηνεύουν κριτικά τον επιστημονικό λόγο που παράγεται στο κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο όπου ζουν και δρουν. Ο στόχος αυτός θα πραγματοποιηθεί μέσω της διδακτικής αξιοποίησης ενός πολυλειτουργικού Ανοικτού Εκπαιδευτικού Υλικού/ ηλεκτρονικού λεξικού, του Εικονογραφημένου Λεξικού Φυσικής για το Σχολείο – Ε.Λε.Φυ.Σ. (www.elefys.gr). 

Κατόπιν συνεργασίας με το Ι.Τ.Υ.Ε. «Διόφαντος», το Ε.Λε.Φυ.Σ. φιλοξενείται στην Ψηφιακή

Εκπαιδευτική Πλατφόρμα e-me (elefys.e-me.edu.gr). Παράλληλα, το Ε.Λε.Φυ.Σ. υποβλήθηκε και

εντάχθηκε στο Θεματικό Κύκλο «Δημιουργώ & Καινοτομώ» στην «Πλατφόρμα 21+: Εργαστήρια Δεξιοτήτων» του Ι.Ε.Π. κατά την πιλοτική φάση, το έτος 2020-21, και χρησιμοποιείται στη φάση της γενίκευσης, κατά το έτος 2021-22.

Στο πλαίσιο του έργου υλοποιούνται διδακτικές παρεμβάσεις με τη χρήση του Ε.Λε.Φυ.Σ. σε δημοτικά σχολεία της χώρας, από τις οποίες θα προκύψει εκπαιδευτικό υλικό, μαθησιακά αντικείμενα και καλές πρακτικές. Παράλληλα, διαμορφώνεται διαδικτυακή διαδραστική πλατφόρμα με 3 ιστότοπους (Λεξικό, Τετράδιο Δραστηριοτήτων, Αποθετήριο Μαθησιακών Αντικειμένων) και εμπλουτίζεται με το λεξικογραφικό και εκπαιδευτικό υλικό των δράσεων για τον γλωσσικό και επιστημονικό γραμματισμό. 

Η πρωτότυπη ερευνητική πρακτική μεταφέρεται από το Εργαστήριο Γλωσσολογίας +ΜορΦωΣη του Δ.Π.Θ. (Επιστημονική Υπεύθυνη: Μαρία Μητσιάκη) και το Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής και Ρομποτικής στην Εκπαίδευση και την Κοινωνία Lires του ΠΑ.ΜΑΚ. (Συντονιστής: Ιωάννης Λεύκος) σε δημοτικά σχολεία και άλλους συνεργαζόμενους φορείς. Στους συνεργαζόμενους φορείς έχουν δημιουργηθεί Κόμβοι Έρευνας και Καινοτομίας, όπου το Ε.Λε.Φυ.Σ. είναι εγκατεστημένο ως διαδικτυακή εφαρμογή και αξιοποιείται διδακτικά.

Οι συνεργαζόμενοι φορείς είναι οι εξής: 

(1) Σχολικές μονάδες της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης: Διαπολιτισμικό Δημοτικό Σχολείο (Δ.Σ.) Ιάσμου Ροδόπης, 1ο Πειραματικό Δ.Σ. Αλεξανδρούπολης, Ολοήμερο Δ.Σ. Λαβάρων Έβρου, Δ.Σ. ΔΕΛΑΣΑΛ Θεσσαλονίκης, 6ο Διαπολιτισμικό Δ.Σ. Ελευθερίου-Κορδελιού Θεσσαλονίκης, 2ο Δ.Σ. Πλαγιαρίου Θεσσαλονίκης, Δ.Σ. Μεταγγιτσίου Χαλκιδικής, 4ο Δ.Σ. Αγ. Ιωάννη Ρέντη Αττικής, 48ο Δ.Σ. Αθηνών, 1ο Δ.Σ. Ν. Φιλαδέλφειας Αττικής, 2ο Δ.Σ. Ιαλυσού Ρόδου, 1ο Πειραματικό Δ.Σ. Ρόδου, Δ.Σ. Άνω Σύρου, European School Brussels I – Berkendael και Ελληνοαμερικανικό Δ.Σ. «Σωκράτης» της Ελληνικής Αμερικανικής Ακαδημίας στο Chicago, 

(2) Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Ν. Ροδόπης, όπου εδράζεται ο Φορέας Υποδοχής του έργου

(3) Περιφερειακές Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης: Περιφερειακή Διεύθυνση Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Περιφερειακή Διεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας, 

(4) Εργαστήρια ΦΕ, Διδακτικής των ΦΕ και Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας Τμημάτων ΑΕΙ: Εργαστήριο Διδακτικής της Φυσικής και Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας του Τμήματος Φυσικής του Α.Π.Θ., Εργαστήριο Ψυχολογίας, Παιδαγωγικών Ερευνών και Μέσων στην Εκπαίδευση του ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Εργαστήριο Διδακτικής Επιστημολογίας Φυσικών Επιστημών και Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας του Π.Τ.Δ.Ε. του Ε.Κ.Π.Α., Εργαστήριο Εφαρμογών Εικονικής Πραγματικότητας στην Εκπαίδευση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 

(5) Φορείς του εξωτερικού: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης Κύπρου, Γραφείο Ελληνικής Παιδείας Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αμερικής,

(6) Μη τυπική και άτυπη εκπαίδευση: Κέντρο Διάδοσης Επιστημών/ Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ, Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών & Εκδόσεων (Ι.Τ.Υ.Ε.) «Διόφαντος».

Κατά τη διάρκεια του έργου, θα πραγματοποιηθούν δράσεις διάχυσης (επιμορφωτικά σεμινάρια, ημερίδες ή/και βιωματικά εργαστήρια) στις τοπικές κοινότητες εκπαιδευτικών αλλά και των φοιτητών Παιδαγωγικών Τμημάτων, με κέντρα τους συνεργαζόμενους φορείς. Σκοπός των δράσεων αυτών θα είναι η ενημέρωση των εν ενεργεία ή μελλοντικών δασκάλων για τον τρόπο αξιοποίησης του Ε.Λε.Φυ.Σ. ως εκπαιδευτικού υλικού που στοχεύει στη συνδυαστική ανάπτυξη του επιστημονικού και γλωσσικού γραμματισμού. Τέλος, θα υπάρξει πολύπλευρη διάδοση των δράσεων των Κόμβων στους μαθητές (πανελλήνιος διαγωνισμός).

Όλο το υλικό που θα παραχθεί από το έργο θα διατεθεί στην εκπαιδευτική κοινότητα με τη δυνατότητα ελεύθερης χρήσης, ανάμειξης και τροποποίησής του, ώστε να προσαρμόζεται κατά το δοκούν στις ανάγκες του κάθε χρήστη.

Η Επιστημονικά Υπεύθυνη Δρ Μαρία Μητσιάκη Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης  E-mail: mmitsiaki@helit.duth.gr Τηλέφωνo: 6973822230

Ο Συντονιστής Δρ Ιωάννης Λεύκος Ε.ΔΙ.Π. Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής, ΠΑ.ΜΑΚ. E-mail: lefkos@uom.edu.gr  Τηλέφωνo: 6932844242

Επενδύω ηχητικά μια ταινία

 Η Β' τάξη του Δ.Σ. Μεταγγιτσίου, την ώρα της μουσικής ασχολήθηκε με την ηχητική επένδυση μιας βωβής ταινίας και συγκεκριμένα ενός αποσπάσματος από το έργο του Τσάρλι Τσάπλιν "Το χαμίνι". 

Αρχικά, τα παιδιά παρακολούθησαν το απόσπασμα χωρίς ήχο. Στη συνέχεια συζητήσαμε ποιους ήχους θα μπορούσαμε να αναπαράγουμε με αντικείμενα που έχουμε στην τάξη μας ή χρησιμοποιώντας το σώμα μας. Στη συνέχεια κάναμε αρκετές δοκιμές ώστε να ταιριάξουμε τους ήχους στα κατάλληλα σημεία της ταινίας και να μαγνητοσκοπήσουμε το τελικό αποτέλεσμα. Ακολούθως, επαναλάβαμε τη διαδικασία, με τη διαφορά ότι αυτή τη φορά χρησιμοποιήσαμε μουσικά οργανάκια.

Η ιδέα προήλθε από επιμόρφωση του συντονιστή εκπαιδευτικού έργου Δημήτριου Σιδηρόπουλου σε εκπαιδευτικούς των σχολείων της Σιθωνίας. Εισηγητής ήταν ο μουσικός Αθανάσιος Μπιλιλής, ο οποίος έδειξε την παραπάνω τεχνική που χρησιμοποιήσαμε στην τάξη (ηχητική-μουσική συνοδεία στο βωβό κινηματογράφο). 

Ηχητική επένδυση ταινίας με μουσικά οργανάκια

Ηχητική επένδυση ταινίας χρησιμοποιώντας αντικείμενα και μέρη του σώματος

Παιχνίδι για το μάθημα της Ιστορίας Στ'

Στα πλαίσια των 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, οι μαθητές των Ε' και Στ' τάξεων σε ένα από τα διαδικτυακά τους μαθήματα δημιούργησαν ένα παιχνίδι με την εφαρμογή learningapps. Ο παίκτης πρέπει να βάλει τα ιστορικά γεγονότα σε σωστή χρονολογική σειρά. Μπορείτε να δείτε και να παίξετε το παιχνίδι εδώ https://learningapps.org/watch?v=p4qcsdtck21  .

Δραστηριότητα για την Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού

 Στις 2 Μαρτίου 2021 σε ένα από τα διαδικτυακά μαθήματα της καραντίνας, οι μαθητές των Ε΄και Στ' τάξεων του Δ.Σ. Μεταγγιτσίου ασχολήθηκαν με την Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού. 

Αρχικά παρακολούθησαν μία ιστορία ενός παιδιού με αυτισμό https://www.youtube.com/watch?v=rKqBUM9w6EY και μετά από σχολιασμό και συζήτηση είδαν μια παρουσίαση με τα χαρακτηριστικά του αυτισμού https://www.youtube.com/watch?v=ZZcTL2PRWI8&t=38s . Στη συνέχεια απάντησαν στις ερωτήσεις ενός κουίζ για τον αυτισμό. Μέσα από αυτή τη δράση οι μαθητές ευαισθητοποιήθηκαν στην έννοια της αποδοχής ατόμων με ειδικές ικανότητες.

Δραστηριότητα για την Ημέρα Σχολικού Εκφοβισμού

 Η παρακάτω δράση υλοποιήθηκε εν μέσω καραντίνας σε ένα από τα διαδικτυακά μαθήματα με τις τάξεις Ε' και Στ' του Δημοτικού Σχολείου Μεταγγιτσίου.

Σε πρώτη φάση συζητήθηκε τι είναι και τι δεν είναι εκφοβισμός με αφόρμηση την παρουσίαση που υπάρχει στην ιστοσελίδα της Περιφερειακής Διεύθυνσης Α/θμιας και Β/θμιας Εκπ/σης Κεντρικής Μακεδονίας https://kmaked.pde.sch.gr/site/attachments/article/544/Yliko-bthmia.pdf . Ακολούθως οι μαθητές παρακολούθησαν την ταινία μικρού μήκους "Ίαν" https://www.youtube.com/watch?v=Hz_d-cikWmI&t=1s και μετά από συζήτηση προχωρήσαμε σε άσκηση δημιουργικής γραφής η οποία ζητούσε από τα παιδιά να γράψουν τι μήνυμα θα έγραφαν στον Ίαν. Ασκήσεις δημιουργικής γραφής για τη συγκεκριμένη ταινία θα βρείτε εδώ https://mygrafilm.blogspot.com/2020/05/ian-2018.html#more .

                                                                             

                                                            

 

Πόσες σταγόνες χωρούν πάνω σ' ένα κέρμα;

Ακόμη μία δραστηριότητα STEM, αυτή τη φορά για την επιφανειακή τάση. Η δράση υλοποιήθηκε με μαθητές Γ' τάξης την ώρα της Ευέλικτης ζώνης. Χρειαστήκαμε ένα σταγονόμετρο, νερό και από ένα νόμισμα για κάθε ομάδα μαθητών.

Σαν αφόρμηση, δίνουμε σε κάθε ομάδα από μία εικόνα σαν την παρακάτω - εγώ τη βρήκα στο Pinterest - και τα ρωτάμε τι νομίζουν ότι βλέπουν σε αυτήν.

Αφού καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως στη φωτογραφία φαίνεται ένα κέρμα με ένα θόλο νερού πάνω του, επιχειρούμε κι εμείς να κάνουμε το ίδιο. Δίνουμε σε κάθε ομάδα από ένα κέρμα κι ένα σταγονόμετρο γεμάτο με νερό. Εμείς χρησιμοποιήσαμε σταγονόμετρο από φυσιολογικό ορό. Ζητούμε από τα παιδιά  να ρίχνουν σταγόνες πάνω στο νόμισμα προσεκτικά και να τις μετρούν μέχρι το νερό να ξεχειλίσει από την επιφάνεια του νομίσματος. Πιθανόν να υπάρξουν αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες, γιατί μπορεί να μη στοχεύουν στο κέντρο του νομίσματος αλλά γύρω από αυτό ή στις άκρες του με αποτέλεσμα το νερό να ξεχειλίζει γρηγορότερα. Γι' αυτό ενθαρρύνετε τα παιδιά να επαναλάβουν τη διαδικασία, στεγνώνοντας καλά το νόμισμα και την επιφάνεια εργασίας τους.

Ακολούθως, ζητήστε από τους μαθητές να διακρίνουν το θόλο που σχηματίζει το νερό πάνω σε ένα νόμισμα που έχετε ετοιμάζει εσείς και να προσπαθήσουν να εξηγήσουν γιατί συμβαίνει αυτό. Τα μόρια του νερού έλκουν το ένα το άλλο και τείνουν να κολλούν μεταξύ τους. Αυτή ακριβώς η ιδιότητα έχει ως αποτέλεσμα την επιφανειακή τάση. Επειδή τα μόρια της κοίλης επιφάνειας του νερού έλκονται περισσότερο μεταξύ τους παρά με τα μόρια του αέρα, προσκολλώνται μαζί και σχηματίζουν ένα θόλο πάνω στο νόμισμα.

Στη συνέχεια, δοκιμάστε να επαναλάβετε τη διαδικασία με κάποιο άλλο υγρό, πάνω στο ίδιο νόμισμα. Θα διαπιστώσετε ότι οι σταγόνες που "χωράει" το κέρμα δεν είναι τόσες όσες του νερού, κι αυτό γιατί οι σταγόνες του δεύτερου υγρού θα είναι διαφορετικού μεγέθους, καθώς τα μόριά του έλκονται σε διαφορετικό βαθμό, με αποτέλεσμα η επιφανειακή τάση κάθε φορά να είναι διαφορετική. Εμείς δοκιμάσαμε τη δεύτερη φορά με ηλιέλαιο. Σε κέρμα του ενός λεπτού σχηματίστηκε θόλος 23 σταγόνων νερού και 20 σταγόνων ηλιέλαιου, χρησιμοποιώντας πάντα το ίδιο σταγονόμετρο.

Φτιάχνω το δικό μου λαβύρινθο

Θέλοντας να ασχοληθούμε τις ώρες τις ευέλικτης ζώνης με δραστηριότητες STEM, έψαξα στο Pinterest και βρήκα ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες, τις οποίες άρχισα να υλοποιώ στην τάξη.

Το παρακάτω παράδειγμα υλοποιήθηκε στη Γ' τάξη του δημοτικού σχολείου Αρναίας και είχε στόχο να αναπτύξει τις κινητικές, χωρικές και μαθηματικές δεξιότητες των παιδιών καθώς επίσης την ομαδικότητα και τη συνεργασία. Η αφόρμηση δίνεται με ένα φύλλο εργασίας στο οποίο οι μαθητές πρέπει να σημειώσουν τη σωστή διαδρομή μέσα σε ένα λαβύρινθο, κάτι που ενδεχομένως τα παιδιά να έχουν ξανακάνει. Τονίζουμε ότι σε ένα λαβύρινθο, πάντα υπάρχει μία είσοδος και μία έξοδος και όχι περισσότερες.

Ακολούθως, δείχνουμε μια φωτογραφία από ένα λαβύρινθο φτιαγμένο από καλαμάκια για να την έχουν ως παράδειγμα. Εμείς χρησιμοποίησαμε μία από αυτές που βρήκαμε στο Pinterest και την κολλήσαμε στον πίνακα για να την έχουμε ως παράδειγμα.

Στη συνέχεια, χωρίζουμε τους μαθητές σε ομάδες και τους δίνουμε ένα φύλλο χαρτί και καλαμάκια, τα οποία πρέπει να κόψουν σε διάφορα μεγέθη και να τα κολλήσουν στο χαρτί τους, σχηματίζοντας ένα λαβύρινθο. Βέβαια, αντί για χαρτί μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει σκληρό χαρτόνι. Μόλις τελειώσουν, οι ομάδες ανταλλάζουν λαβυρίνθους για να βρει η κάθε μία τη σωστή διαδρομή στο λαβύρινθο της άλλης. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κάποια πιόνια ή μπίλιες για το σκοπό αυτό. Εμείς χρησιμοποιήσαμε πιόνια από ένα επιτραπέζιο παιχνίδι. 

Την δραστηριότητα υλοποιήσαμε και με παιδιά της Α' τάξης, απλά αντί για καλαμάκια χρησιμοποιήσαμε μπατονέτες, έτσι ώστε η καθοδήγηση να είναι ευκολότερη.